Η Kate Womersley ήταν φοιτήτρια στην Ιατρική στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και τεμάχιζε νευρικά το πρώτο της πτώμα, όταν παρατήρησε ένα περίεργο κενό στο εγχειρίδιο της ανατομίας: δεν υπήρχε καμία αναφορά στο στήθος.
Η απορία της μετατράπηκε γρήγορα σε θυμό, λέει στο Financial Times.
Μόλις το 2016, ένα χρόνο αφότου η ίδια και μια συμφοιτήτριά της εξέφρασαν για πρώτη φορά τις ανησυχίες τους, οι παρακλήσεις τους εισακούστηκαν και το πρόγραμμα σπουδών προσαρμόστηκε.
Η Womersley, σήμερα ψυχίατρος, παραμένει σοκαρισμένη από το γεγονός ότι ένα εξαιρετικά σημαντικό όργανο για την υγεία των γυναικών – μετά τον πνεύμονα, το δεύτερο πιο συχνό σημείο εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου στις γυναίκες – είχε αγνοηθεί σε μια από τις πιο διάσημες ιατρικές σχολές του κόσμου.
«Το να έχεις στήθος φαινόταν να μην είναι καν μια εμπειρία που υπήρχε σε αυτή τη διδασκαλία», λέει.
Το επεισόδιο άλλαξε την πορεία της καριέρας της.
Ιατρική επιστήμη, Φύλο και Ισότητα των Φύλων
Το 2022, συνίδρυσε το πρόγραμμα Medical Science Sex and Gender Equity , το οποίο διαθέτει σημαντικά κέντρα σε όλο τον κόσμο.
Η πρωτοβουλία κάνει εκστρατεία για πολιτικές που διασφαλίζουν ότι το κοινωνικό και βιολογικό φύλο θα λαμβάνονται υπόψη σε κάθε στάδιο του ερευνητικού κύκλου, από τον σχεδιασμό της μελέτης και την πρόσληψη των συμμετεχόντων έως την ανάλυση των δεδομένων και την αναφορά των ευρημάτων.
Η Womersley συγκαταλέγεται σε μια ομάδα επιστημόνων που πιστεύουν ότι οι βιολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες που διαμορφώνουν την υγεία των γυναικών δεν έχουν εδώ και πολλά χρόνια λάβει την κατάλληλη προσοχή από τους ερευνητές, τους εκπαιδευτικούς και τους κλινικούς ιατρούς.
Η προκατάληψη έχει ήδη εισέλθει στο στάδιο της ανάπτυξης, χρόνια πριν τα φάρμακα φτάσουν στους ασθενείς.
Το στάδιο των προκλινικών μελετών
Οι επιστήμονες λένε ότι οι προκλινικές δοκιμές έχουν πολλές φορές επικεντρωθεί δυσανάλογα σε αρσενικά ζώα και αρσενικά κύτταρα.
Στη συνέχεια, όταν τα φάρμακα φτάνουν σε δοκιμές σε ανθρώπους, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σταθερά.
Οι διοργανωτές των μελετών μπορεί να φοβούνται πρόσθετες επιπλοκές και έξοδα από τη συμπερίληψη γυναικών.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην ανησυχία για τη δοκιμή ενός φαρμάκου σε γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία.
Το σκάνδαλο του φαρμάκου κατά της πρωινής ναυτίας θαλιδομίδη, το οποίο προκάλεσε καταστροφικές γενετικές ανωμαλίες σε μωρά πριν από 60 και πλέον χρόνια, αφήνει ακόμα το σημάδι του.
Πιο απλά, ο χρόνος και η ευθύνη είναι περισσότερα απ’ ότι συμφέρει τους ερευνητές.
Το αποτέλεσμα είναι να συνταγογραφούνται στις γυναίκες φάρμακα που δεν είναι απλώς λιγότερο αποτελεσματικά, αλλά μερικές φορές και λιγότερο ασφαλή από ό,τι θα ήταν για τους άνδρες, υποστηρίζουν οι ερευνητές.
Το «λευκό αντρικό σώμα» ως κανόνας
Η Jill Fisher, καθηγήτρια κοινωνικής ιατρικής στο κέντρο βιοηθικής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας, η οποία έχει ερευνήσει εκτενώς τον τρόπο διεξαγωγής των κλινικών δοκιμών, λέει:
«Όταν χρησιμοποιείτε ανδρικά σώματα για να κάνετε μελέτες ασφάλειας και ανεκτικότητας, ουσιαστικά δημιουργείτε δόσεις αυτών των φαρμάκων που βασίζονται στο ανδρικό σώμα … μεγαλύτερα, βαρύτερα σώματα, αλλά και σώματα που έχουν διαφορετική περιεκτικότητα σε λίπος».
Τα δεδομένα επιβεβαιώνουν την άποψη ότι οι γυναίκες υποφέρουν από μια ανδροκεντρική προσέγγιση στην ανάπτυξη φαρμάκων.
Από το 2000, οι γυναίκες στις ΗΠΑ που λαμβάνουν εγκεκριμένα φάρμακα ανέφεραν παρενέργειες 52% συχνότερα από τους άνδρες σύμφωνα με πληροφορίες της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων που συγκέντρωσε το Ινστιτούτο Υγείας McKinsey.
«Ιστορικά, το λευκό ανδρικό σώμα θεωρούνταν ο επιστημονικός κανόνας, οπότε υπάρχει η αίσθηση ότι «ό,τι βρίσκουμε στους άνδρες θα ισχύει και για τις γυναίκες»», λέει η Fisher.
Αυτή η παραδοχή είναι «κάτι που είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει στην κουλτούρα της επιστήμης».
Αυτό δεν έχει εμποδίσει τους επαγγελματίες να προσπαθήσουν.
Οι προσπάθειες για αλλαγή
Πρωτοπόρες ερευνήτριες άρχισαν να εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την ισορροπία των φύλων στα τέλη της δεκαετίας του 1980 – με κάποια επιτυχία.
- Το 1993, στις ΗΠΑ ψηφίστηκε ο νόμος για την αναζωογόνηση του συστήματος που απαιτούσε τη συμμετοχή των γυναικών στις κλινικές μελέτες που χρηματοδοτούνταν από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας.
- Περίπου το ήμισυ των συμμετεχόντων στις μελέτες που υποστηρίζει είναι πλέον γυναίκες, λέει ο οργανισμός.
- Η Teresa Woodruff, καθηγήτρια του Ιδρύματος MSU στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ηγήθηκε της προώθησης μιας αντίστοιχης πολιτικής το 2016, η οποία επιβάλλει ότι τα θηλυκά κύτταρα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην προκλινική έρευνα πριν ένα φάρμακο περάσει σε δοκιμές σε ανθρώπους.
- Το 2010, τα καναδικά Ινστιτούτα Έρευνας Υγείας εισήγαγαν την υποχρεωτική αναφορά του σχεδιασμού φύλου στα έντυπα των αιτήσεων χρηματοδότησης, μεταξύ άλλων μέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποικιλομορφίας.
- Τόσο ο FDA όσο και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχουν υπογραμμίσει τη σημασία της ποικιλομορφίας στις κλινικές δοκιμές, ώστε να μπορούν να ανιχνευθούν οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται τα δύο διαφορετικά φύλα.
Το επόμενο βήμα
Αλλά συνολικά, η πρόοδος δεν ήταν επαρκής για να αντιμετωπιστούν οι δεκαετίες κατά τις οποίες η πρωτοκαθεδρία των ανδρικών σωμάτων έμεινε σε μεγάλο βαθμό αδιαμφισβήτητη, υποστηρίζουν οι ακτιβιστές.
Η διασφάλιση της ισότητας των φύλων στις δοκιμές είναι μόνο η πρώτη μάχη.
Η επόμενη πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι τα ευρήματα θα αναλύονται τακτικά ανά φύλο.
Όπως και σε άλλους τομείς της ιατρικής, η μεγαλύτερη προσοχή στην έρευνα για το φύλο θα γλίτωνε τους ασθενείς από επιπλοκές «ορισμένες από τις οποίες είναι απλώς ενοχλητικές και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής, αλλά ορισμένες από τις οποίες είναι επικίνδυνες», λέει.
Η προσπάθεια συνεχίζεται
Η Womersley αναγνωρίζει ότι η πολιτικά φορτισμένη συζήτηση γύρω από θέματα φύλου (βιολογικού και κοινωνικού) μπορεί να δυσχεραίνει την επιχειρηματολογία για μία έρευνα ειδικά για γυναίκες.
Όμως η δοκιμή μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες και αποτελεσματικότερες θεραπείες σε όλους τους τομείς, υποστηρίζει.
«Σε αυτό το σημείο δίνεται έμφαση στη βελτίωση της υγείας των γυναικών, αλλά είναι εξίσου σημαντικό και για την υγεία των ανδρών, για τα non binary άτομα, για τους τρανς και τους ίντερσεξ ασθενείς να υπάρχει αυτή η λεπτομέρεια», προσθέτει η γιατρός.
Παρά την αργή πορεία, η Womersley παραμένει αισιόδοξη ότι το κλίμα αλλάζει υπέρ της έρευνας που περιλαμβάνει περισσότερο το φύλο.
Πηγή: www.in.gr