Δεν ήταν δεδομένο ότι τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα θα κυριαρχούσαν στον κόσμο. Στην πραγματικότητα, το 1900, μόλις το 22% των αυτοκινήτων που κατασκευάζονταν στις ΗΠΑ κινούνταν με βενζίνη. Τα υπόλοιπα μοιράζονταν μεταξύ ηλεκτρικών και ατμοκίνητων αυτοκινήτων.
Δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με το τι εξηγεί την επιτυχία του βενζινοκίνητου αυτοκινήτου και την ιστορική πτώση του ηλεκτρικού. Κάποιοι εστιάζουν στην τεχνική κατωτερότητα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, παρόλο που τη δεκαετία του 1910 είχαν μέση αυτονομία περίπου 90 μιλίων (135 χιλιομέτρων) και τελικά χάριζαν φθηνότερη οδήγηση.
Οι ρόλοι των φύλων και η τεχνολογία
«Άλλοι, μεταξύ των οποίων η συνάδελφός μου Hana Nielsen και εγώ, υποστηρίζουν ότι οι τεχνολογικοί περιορισμοί θα μπορούσαν να είχαν εξουδετερωθεί εάν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και οι υποδομές σταθμών φόρτισης είχαν αναπτυχθεί στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα» γράφει ο Josef Taalbi στο The Conversation.
Αυτό όμως δεν αποκλείει εξηγήσεις που βασίζονται σε κοινωνικούς ή πολιτιστικούς παράγοντες. Επίσης, οι ρόλοι των φύλων αποφασίζουν για το ποιες τεχνολογίες θα κυριαρχήσουν.
Η Αμερικανίδα ιστορικός Virginia Scharff άνοιξε νέους δρόμους όταν διαπίστωσε ότι τη δεκαετία του 1990, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είχαν χαρακτηριστεί «αυτοκίνητα των γυναικών» και ότι αυτή η εικόνα «επικράτησε νωρίς και επίμονα». Παρόμοιοι ισχυρισμοί έχουν διατυπωθεί και για το Ηνωμένο Βασίλειο.
Γυναίκες του 1900 φορτίζουν το ηλεκτρικό τους αυτοκίνητο
Το πρώιμο μάρκετινγκ
«Σε μια νέα μελέτη χρησιμοποίησα αμερικανικές διαφημίσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων από περιοδικά αυτοκινητιστών και ολοκληρωμένες στατιστικές οχημάτων μεταξύ 1900 και 1919 για να εξετάσω αυτούς τους ισχυρισμούς» συνεχίζει ο Josef Taalbi στο The Conversation.
«Διαπίστωσα ότι είναι αναμφισβήτητο ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θεωρούνταν, στην πραγματικότητα, γυναικεία αυτοκίνητα. Ωστόσο, στην αρχή δεν προωθήθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Διαπίστωσα ότι μόνο το 22% των ηλεκτρικών αυτοκινήτων μεταξύ 1900 και 1904 διατίθεντο στην αγορά για γυναίκες».
Τα «ηλεκτρικά αυτοκίνητα για γυναίκες» ήταν μια απάντηση στην επιτυχία της βενζίνης
Μια απάντηση στην επιτυχία της βενζίνης
Σε αυτές τις πρώτες μέρες, οι διαφημίσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων απευθύνονταν μάλλον σε επιχειρηματίες και οικογενειάρχες ως αντιπρόταση στο όραμα της «μηχανής περιπέτειας» για τα αυτοκίνητα που ήταν δημοφιλή εκείνη την εποχή.
Οι κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων φαντάζονταν τα ηλεκτρικά ως καθαρά και αξιόπιστα αυτοκίνητα για τις επαγγελματικές μετακινήσεις στις πόλεις που το δίκτυο τα κρατούσε περιορισμένα.
Αυτό ήταν ένα βάσιμο επιχείρημα, δεδομένου ότι τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα ήταν επιρρεπή σε βλάβες και έπρεπε να επανεκκινούνται χειροκίνητα με μανιβέλα. Τα «ηλεκτρικά αυτοκίνητα για γυναίκες» ήταν μια απάντηση στην επιτυχία της βενζίνης.
Το εμβληματικό, φθηνό και μαζικής παραγωγής Ford Model T
Όμως τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα έπαιρναν την πρωτοκαθεδρία, επιταχυνόμενα από το εμβληματικό, φθηνό και μαζικής παραγωγής Ford Model T.
Μόνο τότε οι κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων άρχισαν να τα προωθούν ως «γυναικεία αυτοκίνητα» για να διατηρήσουν το μερίδιο αγοράς.
Κατά τη δεκαετία του 1910, το 77% των ηλεκτρικών οχημάτων απευθυνόταν άμεσα σε γυναίκες καταναλωτές. Αυτό αντανακλούσε τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων και τη βικτωριανή ιδέα των «χωριστών σφαιρών»½, προωθώντας την ιδέα ότι οι γυναίκες είχαν περιορισμένες ανάγκες μετακίνησης και χρειάζονταν ασφαλή, εύκολα χειριζόμενα οχήματα.
«Θηλυπρεπείς»
Βραχυπρόθεσμα, αυτή ήταν μια επιτυχημένη στρατηγική: οι κατασκευαστές αυτοκινήτων που διαφήμιζαν σε γυναίκες καταναλωτές επιβίωσαν πολύ περισσότερο. Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα, η Detroit Electric, παρήγαγε περισσότερα από 13.000 αυτοκίνητα κατά τη διάρκεια της ζωής της και ήταν ο μόνος μεγάλος παραγωγός ηλεκτρικών αυτοκινήτων που επέζησε μέχρι τη δεκαετία του 1920.
Σημαντική αλλαγή επήλθε όταν ο πολυγραφότατος εφευρέτης Charles Kettering εισήγαγε την ηλεκτρική ανάφλεξη εκκίνησης στην (βενζινοκίνητη) Cadillac του 1912. Αυτές οι ηλεκτρικές μίζες είχαν αρχικά σχεδιαστεί ως «θηλυπρεπείς».
Αλλά η πρακτικότητα νίκησε και εισήχθησαν ως στάνταρ στην εξαιρετικά δημοφιλή T-Ford του 1919.
Η διαμόρφωση των φύλων ήρθε ως απάντηση
Όταν τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα μιμήθηκαν «θηλυκά» χαρακτηριστικά όπως τα παρμπρίζ και οι ηλεκτρικές μίζες και τα έκαναν ελκυστικά τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, τα ηλεκτρικά βρέθηκαν σε δύσκολη θέση.
Είχαν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων που γίνονταν όλο και πιο παρωχημένοι. Έτσι, μήπως το έμφυλο μάρκετινγκ καταδίκασε το ηλεκτρικό αυτοκίνητο; Όχι στην αρχή.
Αναμφισβήτητα, η έλλειψη υποδομών ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα, αρχικά, και οι διαφορές στην εμβέλεια και την ταχύτητα έγιναν όλο και πιο προβληματικές με την άνοδο των περιηγήσεων στην ύπαιθρο. Η διαμόρφωση των φύλων ήρθε ως απάντηση σε αυτές τις εξελίξεις.
«Η αναγωγή της τεχνολογικής επιλογής σε ζήτημα φύλου σήμαινε ότι το ηλεκτρικό έχασε τη μάχη στη φαντασία του κοινού για το τι θα μπορούσαν να γίνουν τα αυτοκίνητα»
Τα πιο χρήσιμα «θηλυκά» χαρακτηριστικά υιοθετήθηκαν
«Ωστόσο, το φύλο είχε σημασία όταν αναρωτηθήκαμε γιατί το ηλεκτρικό αυτοκίνητο δεν έζησε περισσότερο καιρό. Ειδικότερα, η σύνδεση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων με μια συντηρητική τάξη των φύλων συμβάλλει στην εξήγηση του γιατί δεν υπερίσχυσαν παρά το γεγονός ότι η λειτουργία τους ήταν φθηνότερη λόγω της πτώσης των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος» συνεχίζει ο Josef Taalbi στο The Conversation.
«Η αναγωγή της τεχνολογικής επιλογής σε ζήτημα φύλου σήμαινε ότι το ηλεκτρικό έχασε τη μάχη στη φαντασία του κοινού για το τι θα μπορούσαν να γίνουν τα αυτοκίνητα».
Όπως επεσήμανε η ιστορικός Virginia Scharff, οι Αμερικανοί κατασκευαστές βενζινοκίνητων αυτοκινήτων είδαν ταυτόχρονα ότι τα παρμπρίζ, η ανάφλεξη και άλλες «θηλυκές» προσθήκες στο αυτοκίνητο δεν ήταν μόνο καλές για τις γυναίκες, αλλά καθολικές.
Η ιστορία των ηλεκτρικών οχημάτων δείχνει ότι οι κοινωνικές κατασκευές του θηλυκού και του αρσενικού μπορούν να αποτελέσουν εμπόδια στην πρόοδο και την καινοτομία
Photo: Wikimedia Commons
Η αειφορία θεωρείται συχνά θηλυκή
Τα πράγματα είναι πλέον εντελώς διαφορετικά: οι γυναίκες αγοράζουν τα μισά από όλα τα καινούργια αυτοκίνητα στις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, διευρύνεται το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά την πολιτική στάση απέναντι στην αειφορία και την τεχνολογία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως αποδεικνύεται από διάφορες μελέτες, όπου η αειφορία θεωρείται συχνά θηλυκή.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι μια περίεργη ειρωνεία της ιστορίας το γεγονός ότι ο διευθύνων σύμβουλος ενός από τους κορυφαίους παραγωγούς ηλεκτρικών αυτοκινήτων στον κόσμο έχει ταχθεί τόσο έντονα υπέρ της επαναφοράς του ανδρισμού και των παραδοσιακών ρόλων των φύλων, εν μέσω της ανόδου αυτού που ορισμένοι έχουν αποκαλέσει «τεχνοφασισμό».
Εμπόδια στην πρόοδο
Η ιστορία των ηλεκτρικών οχημάτων δείχνει ότι οι κοινωνικές κατασκευές του θηλυκού και του αρσενικού μπορούν να αποτελέσουν εμπόδια στην πρόοδο και την καινοτομία. Δείχνει επίσης με οδυνηρό τρόπο ότι δεν καταλήγουμε πάντα στην κοινωνικά βέλτιστη τεχνολογία και ότι οι «ηγέτες της τεχνολογίας» είναι εξίσου ανίκανοι να προβλέψουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της τεχνολογικής επιλογής, όπως και οποιοσδήποτε άλλος.
Αν η ιστορία αποτελεί οδηγό, η καινοτομία πρέπει να βασίζεται σε αρχές καθολικής πρόσβασης και ενσωμάτωσης.
Η δημοκρατική επιρροή μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι οι τεχνολογικές μεταβάσεις θα ωφελήσουν τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων, ανεξάρτητα από το φύλο, την τάξη ή την εθνικότητά τους.
*Με στοιχεία από theconversation.com | Αρχική Φωτό: Γυναίκες οδηγούν ηλεκτρικό αυτοκίνητο το 1900 / Wikimedia Commons
Πηγή: www.in.gr